Reklama

Niedziela Kielecka

Biją słoneczne godziny...

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

A gdzie? W Jędrzejowie, gdzie znajduje się unikatowe w Polsce i na świecie muzeum z bogatą kolekcją zegarów słonecznych, przyborów astronomicznych, gnomonicznych i wszystkich przyrządów służących do pomiaru czasu. To oczywiście Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie. „Biją słoneczne godziny…” – tak niegdyś pisał Władysław Broniewski, zainspirowany wyjątkową kolekcją, a rękopis wiersza – bądź co bądź wytrawnego, acz zafascynowanego porządkiem PRL-u poety – odnajdziemy w jędrzejowskich zbiorach. Biją słoneczne godziny/ w Jędrzejowie/ I mnie, i tobie, i innym/ biją zegarowie...

Radwanici i Przypkowscy – pasja pokoleń

Obecne muzeum powstało w wyniku przekazania państwu w latach powojennych rodzinnej kolekcji zegarów słonecznych, przyrządów astronomicznych oraz biblioteki starodruków, czyli zbiorów od pokoleń gromadzonych przez rodzinę Przypkowskich. historia rodziny sięga w głębokie średniowiecze, a jej herb Radwan (dzisiaj znak wizerunkowy muzeum) należy do najstarszych znaków rodowych. Radwanici od wsi Przypki i Przypkowice nazwali się Przypkowskimi.
Twórcą kolekcji astronomiczno-gnomonicznej, stanowiącej trzon muzeum, był Feliks Przypkowski (1872-1951) – lekarz, którego zafascynowała gnomonika – nauka o budowie zegarów słonecznych. Systematycznie uzupełniał nie tylko kolekcję zegarów, ale także tematyczny księgozbiór. Na swym domu w Jędrzejowie zbudował prywatne obserwatorium astronomiczne, został m.in. członkiem Towarzystwa Astronomicznego Francji. Działalność kontynuował syn Feliksa Tadeusz (1905-1977). Wśród jego licznych zamiłowań znalazły się oczywiście zegary słoneczne, których był także wykonawcą, posiadłszy trudną sztukę obliczania i wykreślania zegarów ściennych. Wykonał m.in. zegary słoneczne na kościele Mariackim w Krakowie, na Zamku Królewskim w Warszawie, na ratuszu w Sandomierzu oraz za granicą – najsłynniejsza jego praca to zespół siedmiu zegarów słonecznych na budynku obserwatorium astronomicznego w Greenwich. Ale Muzeum im. Przypkowskich to nie tylko zegary. Jest tu wspaniała biblioteka starodruków, ciekawe zbiory akcesoriów kuchennych w dawnej szlacheckiej kuchni, pomieszczenia mieszkalne należące niegdyś do rodziny i wyposażone jej meblami z minionych epok (m.in. salon, biblioteka, gabinet lekarski pana domu).

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Fotel Chopina

Wśród atrakcji kolekcji jest fotel, na którym koncertował sam Fryderyk Chopin. Był to dar rodziny Radziwiłłów, którzy podczas zawieruchy wojennej właśnie u Przypkowskich przechowywali swoje meble. W tradycji rodzinnej Radziwiłłów utrzymało się przekonanie, że Chopin siadywał przy fortepianie na tym właśnie fotelu, będąc gościem Radziwiłłów w Antoniowie. Fakt ten poświadcza szkic wykonany przez księżnę Elizę Radziwiłłową, przedstawiający kompozytora siedzącego przy fortepianie, dokładnie na tym, obitym skórą fotelu. Ponadto książę Michał Radziwiłł w odręcznym liście napisał, co następuje: „Niniejszym zaświadczam, że fotel został mi podarowany przez mego dziadka księcia Ferdynanda Radziwiłła, który takowy otrzymał od swego ojca ks. Bolesława Radziwiłła. Tradycja rodzinna utrzymuje, iż fotel ten był używany przez Fryderyka Chopina podczas koncertów dawanych w rezydencji mego pra-pra-dziada księcia Antoniego Radziwiłła (...)”.
Oryginał tego szczególnego poświadczenia, oprawiony w ramkę, umieszczono w muzeum tuż nad fotelem Chopina. Ponadto bogatą kolekcję muzealiów uzupełniają zbiory ekslibrisów, malarstwa, drzeworytów, pamiątek legionowych, fotografii rodzinnych.

W świecie zegarów

Jednak zasadniczy dział zbiorów stanowi kolekcja zegarów słonecznych, wśród których są reprezentowane niemal wszystkie typy tych instrumentów, używanych od XV wieku do czasów najnowszych. Ich uzupełnienie stanowi zbiór przyrządów astronomicznych, gnomonicznych i wszelkich instrumentów służących do pomiaru czasu, jak klepsydry, zegary ogniowe oraz ciekawsze typy zegarów mechanicznych. Od niedawna (od 2012 r.) są one prezentowane w nowoczesnym pomieszczeniu, z sufitem przedstawiającym Układ Słoneczny oraz galaktyki.
Wśród pereł kolekcji jest np. zegar króla Stanisława Leszczyńskiego, wykonany w Paryżu, z armatką strzelającą w południe (lont zapalał się wskutek skupienia promieni światła na soczewce, a wówczas armatka strzelała). Osobną grupę stanowią zegary słoneczne typu norymberskiego ze wskazówką nitkową, regulowaną według szerokości geograficznej oraz zegary słoneczne magnetyczne, równikowe różnych typów, tabliczkowe, pierścieniowe, słoneczne Dalekiego Wschodu, wreszcie księżycowe i gwiazdowe. Wspaniała jest kolekcja klepsydr, a wśród nich 45-minutowa z uniwersytetu w Pradze, która odmierzała czas na wykładach (XVIII wiek). Do absolutnych unikatów zalicza się klepsydrę wodną z miniaturową fontanną, wykonaną z barwnej majoliki (Caltagirone, Sycylia, XVII wiek). Są zegary do zabiegów sanatoryjnych, przypominające termometry czy typu Dieppe, bez wyjątku wykonane z polichromowanej kości słoniowej (Francja XVII wiek), siderochromy – dla konkretnej szerokości geograficznej, z tabelkami do obliczeń. Przypkowscy zgromadzili również zbiór przyrządów do wytyczania zegarów słonecznych, takich jak np. gnomon roboczy (XVI wiek, Norymberga) oraz starodruki poświęcone gnomonice.
Znacznie mniejsza, ale równie interesująca jest kolekcja zegarów mechanicznych. Jej rarytas to np. najstarszy w Polsce zegar wahadłowy Jana Kazimierza (1654, Paryż). Jest tutaj także zegarek kieszonkowy dla niewidomych z wypukłym cyferblatem, kunsztowny zegar dla karciarzy, zawieszany nad stolikiem, pektoralik damski w oprawie z kryształu górskiego, noszony jak medalion.
Niewiele jest takich miejsc na świecie jak jędrzejowskie muzeum. Znamienite nazwiska w księgach pamiątkowych i kronikach świadczą, że słynna kolekcja zawsze fascynowała. A gdy mija kolejny rok, z uwagą spoglądamy na wskazówki zegara, nie mogąc oprzeć się refleksji – szybko, zbyt szybko upływa czas. Niemal pod każdą szerokością geograficzną ludzie z uwagą śledzą wskazówki zegarów, które odmierzają sekundy, minuty, godziny 2014 roku.

2013-12-31 10:47

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

W Belwederze wystawa dokumentów z Archiwum Eissa

[ TEMATY ]

wystawa

Żydzi

Grzegorz Jakubowski/KPRP

Zaprezentowana w sobotę 23 lutego wystawa przedstawia dokumenty z Archiwum Eissa. To jeden z największych zbiorów dokumentujących pomoc polskich dyplomatów na rzecz Żydów zagrożonych Holokaustem podczas II wojny światowej. Ekspozycję współorganizował Instytut Pileckiego.

Nazwa archiwum pochodzi od nazwiska Chaima Eissa, pochodzącego z Ustrzyk zuryskiego kupca, który był członkiem tzw. Grupy Berneńskiej. Grupa ta – pod kierownictwem Aleksandra Ładosia, polskiego ambasadora w Szwajcarii – dostarczała Żydom mieszkającym w Polsce fałszywe paszporty południowoamerykańskie (m.in.: Paragwaju, Salwadoru, Boliwii, Peru, Haiti i Hondurasu). Chroniły one przed wywózką do niemieckich obozów zagłady. Według różnych szacunków, w sumie wydano ok. 4 tys. takich dokumentów. Liczba ocalonych pozostaje nieznana.

CZYTAJ DALEJ

Panie! Bądź dla nas codziennym zmartwychpowstawaniem!

2024-03-28 23:44

[ TEMATY ]

rozważania

O. prof. Zdzisław Kijas

Karol Porwich/Niedziela

Chrystus zmartwychwstał, lecz każdy z wierzących musi szukać zrozumienia wielkości tej prawdy w swoim życiu i sił, których ona udziela.

Ewangelia (J 20,1 -9)

CZYTAJ DALEJ

Słodko - gorzka wspólnota

2024-03-29 15:18

Dziar

Tę nazwę dla duszpasterstwa osób rozwiedzionych i żyjących w związkach niesakramentalnych zaproponował ks. Marian Fatyga, opiekujący się środowiskiem od 2023 roku.

- Chodzi o dużo gorzkich doświadczeń osłodzonych myślą, że i dla nas, mimo sytuacji, w jakiej się znajdujemy jest nadzieja, że nie jesteśmy straceni w oczach Boga – mówi Niedzieli Anna Wira, która wraz z mężem Piotrem jest we wspólnocie od 2002 roku.

CZYTAJ DALEJ
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję