W roku 2011 uroczyście świętowano 150-lecie „Zjazdu Horodelskiego”, czyli wielkiej patriotycznej manifestacji na polach w pobliżu miasteczka, mającej na celu odnowienie Unii Horodelskiej z 1413 r., a także zaprotestowanie przeciw rozbiorom Polski. Na pamiątkę tego wydarzenia usypano niewielki kopiec, na którym umieszczono drewniany dębowy krzyż. Ten symbol w czasach niewoli przypominał wielkość dawnej Rzeczpospolitej, dlatego był bardzo znienawidzony przez Rosjan. Zaborca uczynił wszystko, aby historię tego miejsca wymazać z ludzkiej pamięci, a czas i nieuświadomieni ludzie też swoje zrobili.

„Lata szły... Z powierzchni ziemi znikały jego kształty. Lemiesz z każdą wiosną, jesienią rozrywał i zacierał tak znienawidzone przez wrogów świadectwo prawdy, bo przecież przypominał im ich nikczemność. O nieznanym prawie wzniesieniu... tylko nieliczni pamiętali”. (Leon Szymański w: Horodło praca zbiorowa pod redakcją T. Piotrowicza, Hrubieszów 1928).

Do grona tych nielicznych należała wielka patriotka Maria Cieszkowska, uczestniczka i współorganizatorka wydarzeń w Horodle w roku 1861, ona to rzuciła myśl, aby to miejsce uratować. Idee tę podchwycili ludzie młodzi, szczególnie studenci. Po powrocie młodzieży z uczelni i założeniu obozów przysposobienia wojskowego, zawiązał się 26 lipca 1924 r. komitet organizacyjny, na czele którego stał Wacław Bielicki, student Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Na zebraniu organizacyjnym 26 lipca 1924 r. we dworze w Wieniawce k. Horodła powstał plan do zrealizowania tego zamiaru. Do komitetu powołano ludzi zapalonych tą ideą, w sumie 12 osób. Na członków honorowych powołano reprezentantów rządu, duchowieństwa, ludzi zasłużonych i ofiarnych. Komitet zbierał się jeszcze kilkakrotnie, a obrady toczyły się pod hasłem pobudzenia do akcji sypania kopca najszerszych warstw społeczeństwa polskiego. Wysłano artykuły do 47 redakcji gazet, rozesłano tysiące odezw i ulotek po całej Polsce. Prace ruszyły z miejsca, przywożono 90 do 100 furmanek ziemi dziennie, ale to wszystko za mało. Organizatorzy zrozumieli, że w takim tempie prace będą trwać bardzo długo, a czas nagli. Postanowiono więc w dość trudnym terenie ułożyć kilka kilometrów torów dla kolejki wąskotorowej. Pożyczono ze stacji kolejowej w Uściługu i z cukrowni Strzyżów kilkanaście wagonów i szyny, z których ułożono dwa tory, tak, aby z dwóch stron wozić ziemię.

„Sypanie trwa od rana do wieczora. Setki rąk starszych i młodych, bez różnicy wyznania i narodowości, pracują bezustannie.” (L. Szymański, jw.) W ciągu tygodnia „urósł 15-metrowy kopiec na rozstaju dróg lubelskich. Usypany ochoczo i dobrowolnie przez włościan, Polaków i Rusinów wsi okolicznych, przez młodzież z obozów przysposobienia wojskowego, położonych obok Horodła, których raźna praca była zachętą i podziwem dla wszystkich. Udział w pracy brali robotnicy i inteligencja cukrowni Strzyżów i tartaków w Czerniawce oraz okoliczne nauczycielstwo”. (Tygodnik Ilustrowany 1924, nr 36).

„W zakładach mechanicznych Cukrowni Strzyżów ukuto krzyż wysoki na 6 metrów, który wyobraża trzy ważne momenty z historii Horodła. Gruby ścięty pień u podnóża to rok 1413; boczny konar – rok 1861, strzelisty biały, młody pień brzozowy to krzyż z cyfrą 1924 – symbol naszej wiary, wiary w świetlaną przyszłość Odrodzonej Ojczyzny. Ustawiono go na kilkumetrowym trójnogu, ukrytym wewnątrz kopca”. Nad datą umieszczone było polskie godło – biały Orzeł wykonany z brązu. Wreszcie10 sierpnia 1924 r. przyszedł moment odsłonięcia kopca. Leon Szymański tak pisze o tym dniu: „Tłumy z Wołynia, Podlasia, Lubelszczyzny, z dalekich ziem Polski, płynęły już od wczesnego rana. Drogi wypełniały furmanki i piesi, zmierzający do kopca. Pył w rozgrzanym powietrzu wysoko unosił się ponad chaty i drzewa przydrożne. Kilka tysięcy ludzi zajęło rozległe pola nadbużańskie koło kopca, udekorowanego barwnymi herbami wszystkich ziem i województw polskich, otoczonego ciężkimi wieńcami z liści dębowych... Rozdarto pokrowiec osłaniający krzyż. Wysoko u stóp jego przemawia prezes komitetu Wacław Bielecki. Odczytuje licznie nadesłane depesze, listy z życzeniami od biskupów: lubelskiego, łuckiego, Polskiej Akademii Umiejętności, Uniwersytetów: Warszawskiego, Krakowskiego, Lwowskiego, Poznańskiego i Wileńskiego, Związku Weteranów Powstania z r. 1863”. Odczytane depesze oraz dokument z 10 sierpnia 1924 r. podpisany przez liczne delegacje na pergaminie, umieszczono w metalowym pojemniku i włożono w ramię krzyża. Długo jeszcze świętowano przy Kopcu i na Wałach Jagiellońskich w Horodle. Tygodnik Ilustrowany tak oto podsumował to ważne wydarzenie: „Uroczystość poświęcenia kopca była piękną i podniosłą manifestacją uczuć narodowych”. Nastrój tego pięknego dnia został trochę zmącony przez decyzję ówczesnego starosty hrubieszowskiego, który zakazał odprawienia Mszy św. na kopcu.

Na polach między Horodłem, Bereżnicą i Porajem, jak dawniej na kopcu stoi dumnie metalowy krzyż, który swymi ramionami chce objąć cały świat. 10 sierpnia 2014 r. minęło 90 lat od uroczystości „podniesienia kopca” i ustawienia tego pięknego krzyża. Społeczność gminy i parafii Horodło nie zapomniało o tej okrągłej rocznicy. Główne rocznicowe świętowanie, jeśli pogoda dopisze, będzie miało miejsce 5 października przy Kopcu Unii Horodelskiej. Natomiast na 4 padziernika planuje się różne rocznicowe imprezy w kościele parafialnym. Październik to miesiąc, w którym zawarto Unię Horodelską i usypano pierwszy kopiec w 1861 r. Pierwsza niedziela miesiąca to także drugi odpust w parafii, ku czci Matki Bożej Różańcowej, dlatego ten październikowy dzień został wybrany do świętowania. Gmina, parafia, szkoły i Towarzystwo Miłośników Horodła przygotowały na ten dzień piękny program.