Ogólnopolskie obchody Dnia Judaizmu w Toruniu odbyły się 17 stycznia. Zapoczątkowała je modlitwa na byłym cmentarzu żydowskim, istniejącym na Jakubskim Przedmieściu od XVIII wieku, a zlikwidowanym w 1975 r. Jego teren został przed 7 laty uporządkowany; m.in. upamiętniono wówczas najwybitniejszą postać pochowaną na cmentarzu – rabina Cwi Hirsz Kaliszera (1795 – 1874), jednego z najwcześniejszych propagatorów ruchu syjonistycznego, orędownika przywrócenia obecności Żydów na terenie starożytnego Izraela.

Żydzi w regionie

W toruńskim ratuszu dr Michał Targowski (Instytut historii i Archiwistyki UMK) zaprezentował wielowiekową obecność Żydów w regionie kujawsko-pomorskim. Aż do końca XVIII wieku koncentrowała się ona głównie na Kujawach i w ziemi dobrzyńskiej. W Toruniu miała charakter śladowy; u schyłku XVIII wieku Toruń zamieszkiwało zaledwie 18 rodzin żydowskich. Ok. 1860 r. Toruń zamieszkiwało blisko 1800 wyznawców judaizmu. Zasilili oni szeregi tutejszej inteligencji i środowisko artystyczne, jak np. Georg Wolf – autor rzeźby toruńskiego Flisaka, mieli też spory wkład w życie gospodarcze. Ciekawostką jest, iż z naszego regionu wywodzą się nobliści żydowskiego pochodzenia – Albert Michelson urodzony w Strzelnie (Nagroda Nobla w 1907 r. w dziedzinie fizyki) oraz Tadeusz Reichstein z Włocławka (z medycyny w 1950 r.).

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. większość toruńskich Żydów, silnie zasymilowana z Niemcami, przeprowadziła się na teren Rzeszy, a ich miejsce zajęli pobratymcy z Kongresówki i Galicji. Okres międzywojenny z jednej strony przyniósł rozwój żydowskich organizacji społecznych, kulturalnych i politycznych, a z drugiej wzrost nastrojów antysemickich wśród ludności polskiej, niechętnie patrzącej na ekspansję ekonomiczną żydowskich kupców i sklepikarzy. Po 1939 r. większość Żydów z naszego regionu zginęła w ramach niemieckiego planu zagłady.

Rządzący powojenną Polską komuniści nie dbali o upamiętnienie obecności Żydów na naszych ziemiach. Sytuacja ta uległa zmianie dopiero po 1989 r.

Dialog

W panelu, poświęconym postaci starotestamentalnego proroka Eliasza, padły ciekawe myśli dotyczące współczesnego dialogu katolicko-żydowskiego. Wymaga on przezwyciężenia wielowiekowych uprzedzeń i stereotypów oraz stosowania języka, który nikogo nie rani i jest zrozumiały dla obu stron. Z drugiej strony widać, iż pole tego dialogu jest bardzo ograniczone, co mocno wybrzmiało w wypowiedzi rabina Boaza Pasha z Jerozolimy, który stwierdził: „Wy już mieliście Mesjasza, a my ciągle czekamy…”.

Młodzi dla dialogu

W obchodach Dnia Judaizmu wzięła udział grupa gimnazjalistów z Nowego Grodziczna, która wcześniej pod kierunkiem katechetki Anny Wielgoszyńskiej oraz ks. Przemysława Syrkowskiego przygotowała projekt poświęcony judaizmowi, kulturze żydowskiej i współczesnemu państwu Izrael. Swój udział wnieśli też uczniowie toruńskich szkół muzycznych, którzy w krótkim recitalu zaprezentowali utwory Beethovena, Brahmsa i Debussy’ego.

Ukoronowaniem obchodów było nabożeństwo ekumeniczne pod przewodnictwem bp. Andrzeja Suskiego, sprawowane w katedrze Świętych Janów.

Obchody Dnia Judaizmu poprzedziły trwający Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. W diecezji toruńskiej nabożeństwa ekumeniczne odbywają się w kościołach rzymskokatolickich w Toruniu, Działdowie i Grudziądzu oraz w toruńskich świątyniach bratnich Kościołów: Polskim Autokefalicznym Kościele Prawosławnym, Kościele Ewangelicko-Augsburskim i Kościele Polskokatolickim. Więcej w następnym numerze