Niemiecki okupant na terenie byłej fabryki Samuela Abbego już od listopada 1939 r. przetrzymywał polskich cywilów, w tym całe rodziny, przewożone następnie do innych tego typu miejsc przy ul. Żeligowskiego, Łąkowej itd. Od lipca 1940 r. przetrzymywano na Radogoszczu wyłącznie mężczyzn. Zatrzymywani pod byle pretekstem, celem zastraszenia w tzw. łapankach, za przekraczanie okupacyjnych nakazów typu: handel mięsem, pobyt na ulicy po godz. 22 bez zezwolenia czy kłótnia z niemieckim sąsiadem. Maltretowani – by „zapamiętali” pobyt, by wręcz swą historią opowiadaną po wypuszczeniu – „straszyć” współmieszkańców.
Ciągłe bicie, bieganie po apelowym placu, bywało i po rozżarzonych węglach, strzelanie nadzorców do biegających, by wymienić tylko niektóre „metody” – zyskały Radogoszczowi ponurą sławę w okupowanym Litzmannstadt. Zniszczona niemiecka dokumentacja uniemożliwia ustalenie liczby przetrzymywanych oraz liczby ofiar. Podczas procesu niemieckiego komendanta obozu, W. Pelzhausena, przyznał on, że przez więzienie przeszło rotacyjnie ok. 40 tys. osób. Pracownicy obecnego muzeum szacują, że liczba ofiar przekroczyła 3 tys., w tym ok. 1500 zamordowanych w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 r.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Reklama
Straszna noc rozpoczęła się od próby wymordowania więźniów ogniem karabinów, w tym maszynowych na parterze i piętrze. Wobec desperackiej próby oporu: rzucaniem wyrwanymi cegłami, deskami prycz w kierunku Niemców, masakry dokończono, podpalając budynek, który szybko stanął w płomieniach. Więźniowie starali się wyrwać śmierci, uciekając na dach, tam próbowali skakać na teren ogrodu przylegającego do więzienia. Cały czas w ogniu pożaru i bezlitosnych strzałów. Spośród ok. 1500 więźniów ocalało ok. 30 osób.
Gdy 19 stycznia 1945 r. do Łodzi wkroczyła Armia Czerwona, złowrogi dym Radogoszcza unosił się nad stosami zwęglonych ciał. Niewiele z nich udało się zidentyfikować (ok. 100 osób). Pozostałych w lutym 1945 r. pochowano w dwóch bratnich mogiłach na pobliskim cmentarzu św. Rocha.
Łodzianie pamiętają o zamordowanych. Każdego roku w styczniu odbywają się rocznicowe uroczystości, do niedawana uczestniczyli w nich byli uratowani więźniowie, ale pozostały już tylko ich rodziny.