Reklama

Niedziela w Warszawie

Sztuka niepodległości

O tym, co kierowało tworzącymi pod zaborami artystami, znaczeniu sztuki w odradzaniu się niepodległej Polski i planach Muzeum Archidiecezji Warszawskiej na najbliższy rok z dr. Piotrem Kopszakiem rozmawia Łukasz Krzysztofka.

Niedziela warszawska 45/2021, str. I

[ TEMATY ]

Muzeum Archidiecezji Warszawskiej

Łukasz Krzysztofka/Niedziela

Dr Piotr Kopszak

Dr Piotr Kopszak

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Łukasz Krzysztofka: Za kilka dni 103. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości. Twórczość okresu zaborów podtrzymywała polskość w sercach Polaków. Czy pomogła nam także odzyskać niepodległość?

Piotr Kopszak: – Jestem o tym przekonany. Wiemy o wysiłku intelektualistów, pisarzy, zmierzającym do przypomnienia światu o Polsce. To w znaczący sposób przyczyniło się do odzyskania niepodległości. Jednak nie do końca zdajemy sobie sprawę, jak ważna była rola artystów i sztuk wizualnych właśnie w tym procesie.

A była ona ogromna…

Tak. Mniej więcej tuż po połowie XIX wieku zrodziło się bardzo świadome przekonanie, że o polskość, o Polskę niepodległą można walczyć także będąc artystą. Nie było to tylko przekonanie, które pojawiało się w pismach teoretycznych, ale stało się ono zaczynem przyszłych działań. I te działania były już bardzo konkretne.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

W czym się przejawiały?

Na przykład w działalności Wojciecha Gersona, który mówił o potrzebie stworzenia sztuki narodowej. Gerson był kluczową postacią dla życia artystycznego w Warszawie, a co za tym idzie w całej Polsce. To co robił oddziaływało na działalność artystyczną praktycznie we wszystkich zaborach. Było to przede wszystkim jego malarstwo. Gerson dekorował nie tylko gmachy publiczne, ale także poświęcił bardzo wiele czasu kwestii dekoracji wnętrz kościelnych. Sam namalował ogromną ilość obrazów przeznaczonych do kościołów w całej Polsce – co ciekawe – będąc ewangelikiem. Przyczynił się też do organizacji stowarzyszenia artystów zajmującego się sztuką religijną.

W jaki sposób sztuka odradzającego się państwa polskiego oddziaływała na Warszawę?

W głównej mierze przez tworzoną w naszym mieście podstawową instytucję – Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, a także Szkołę Gersona. Co znaczące – w czasie kiedy we wszystkich szkołach w wyniku rusyfikacji obowiązywała nauka w języku rosyjskim, to Szkoła Gersona była jedyną, gdzie używano polskiego. W Krakowie taką samą rolę odgrywała Szkoła Matejki. Dla wszystkich było oczywiste, że nie maluje się tylko po to, żeby zostać słynnym artystą, zrobić karierę na Zachodzie, tylko jest się artystą po to, żeby działać na rzecz wolności i niepodległości Polski. To w bardzo ewidentny sposób uwidoczniło się po powstaniu styczniowym.

Reklama

Jaki twórca czasu odzyskiwania niepodległości zasługuje na szczególną uwagę?

Bardzo wielu na nią zasługuje, ale może warto wyróżnić Jacka Malczewskiego. Moment traumy popowstaniowej był czasem narodzin jego talentu i narodzin Jacka Malczewskiego jako malarza europejskiego formatu. Jego pierwszym ważnym sukcesem, który odbił się szerokim echem było wystawienie obrazu Śmierć Ellenai w Warszawie. Dla wszystkich było jasne, że to nie współczesna scena rodzajowa, ale Anhelli u stóp Ellenai. Po powstaniu styczniowym nastąpił kolejny moment przypomnienia sobie o Anhellim Słowackiego – utworze mówiący o zesłańcach syberyjskich po powstaniu listopadowym.

Nagle okazało się, że historia się powtarza – Polacy przechodzą te same cierpienia…

Tak, Malczewski fascynację Słowackim wyniósł z domu, poznał go dzięki swojemu ojcu, a wątek syberyjski był wtedy właściwie dla każdej polskiej rodziny najbardziej bolesnym i istotnym. Pokazanie śmierci Ellenai było momentem, który jakby podsumowywał cierpienia całego narodu. Malczewski kontynuował ten wątek do końca życia, mimo tego, że jego malarstwo się zmieniało. Doświadczenie powstania styczniowego było dla niego cały czas istotne. Oczywiście ukazywali je też inni artyści, – m.in. Jan Matejko, który wprost oświadczył że będzie walczył pędzlem, Artur Grottger, Maksymilian Gierymski, Józef Brandt, Stanisław Witkiewicz, Antoni Piotrowski czy mniej znani jak Ludomir Benedyktowicz. Było ich wielu.

Reklama

Skoro jesteśmy przy nazwiskach wielkich mistrzów to, przeskakując już do współczesnej epoki – jaki aspekt twórczości ks. Janusza Pasierba, którego był Pan uczniem jest dla Pana najbardziej inspirujący?

Ksiądz Pasierb zajmował się sztuką renesansu i kulturą współczesną. O obu tematach pisał w fascynujący sposób. Bardzo ważne jest to, co pisał o religijności sztuki renesansu, który w uproszczonym widzeniu postrzegamy jako okres, kiedy rodzi się pewna świecka kultura czy odchodzi się od religijności.

Ksiądz Pasierb uważał, że jest to widzenie nieprawdziwe?

Zbyt powierzchowne. Kwestie duchowości i religijności były nadal istotne w tym czasie. Widzenie jakiegoś jednoznacznego przełomu jest zbyt dużym uproszczeniem. Również to, co pisał o kulturze współczesnej jest niezwykle inspirujące i myślę, że warto nieustannie do tego wracać.

Co planuje MAW w najbliższym czasie?

Po zamknięciu wystawy poświęconej bł. kard. Stefanowi Wyszyńskiemu, którą zwiedzać można do 21 listopada będziemy prezentować ekspozycję autorstwa Jacka Chromego pt. Iskra z Polski. Wystawa będzie poświęcona ważnym dla naszej duchowości postaciom działającym w dwudziestoleciu międzywojennym. Mamy w planach także wystawę Łukasza Kossowskiego, który zaprezentuje swój własny wybór obrazów malarzy polskich od XIX wieku do dzisiaj. Będzie to wystawa, w której obrazy będą łączyły się z ich poetyckimi interpretacjami. Chcemy stworzyć przestrzeń audiowizualną, w której obrazom będą towarzyszyć ich poetyckie interpretacje.

A w przyszłym roku?

Planujemy wystawę poświęconą etosowi rycerskiemu. Przygotowujemy ją wspólnie z Instytutem Studiów Franciszkańskich w Krakowie. To będzie w wakacje. A jesienią mam nadzieję, że uda nam się zorganizować wystawę obrazów Jacka Malczewskiego.

Dr Piotr Kopszak – historyk sztuki. Zajmuje się dziewiętnastowieczną krytyką artystyczną i malarstwem polskim. Był kustoszem dyplomowanym w Zbiorach Sztuki Polskiej Muzeum Narodowego w Warszawie. Od czerwca jest dyrektorem Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

2021-11-03 07:09

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Śląski Rembrandt

Muzeum Archidiecezji Warszawskiej zaprasza w środę na wykład dr Ewy Korpysz pt. „W pracowni Michaela Willmanna. Barokowe opactwo cystersów w Lubiążu”.

Michael Willmann to jeden z najwybitniejszych niemieckich malarzy okresu baroku. Pochodził z Królewca, ale żył i tworzył w Lubiążu, gdzie znajdowało się jedno z największych opactw cysterskich w Europie. Gotycki pierwotnie klasztor, składający się z ogromnego kościoła, zabudowań konwentualnych i obiektów gospodarczych został z rozmachem przebudowany w epoce późnego baroku. Dzięki temu zyskał wygląd rezydencji, w której architektura, malarstwo i rzeźba łączą się ze sobą w jednym dziele sztuki. Nad wystrojem pracował zespół wybitnych artystów, w tym Michael Willmann. To właśnie w jego klasztornej pracowni powstawały gigantyczne sceny figuralne ze świętymi. Zawisły one w długiej nawie opackiego kościoła dopełniając wystroju wnętrza.

CZYTAJ DALEJ

Wielkopostna droga bezdomnych z okolic Watykanu

2024-03-27 17:23

[ TEMATY ]

Droga Krzyżowa

Adobe.Stock

Z misją zaniesienia nie tylko wsparcia materialnego, ale i Słowa Bożego wyszły do bezdomnych mieszkających w okolicach Placu św. Piotra siostry klaretynki. Z przesłaniem zapowiadającym radość Wielkanocy wyruszyły w miejsca, gdzie ludzie wielu narodowości żyją często na kartonach, pozbawieni jakiejkolwiek nadziei. Na progu Wielkiego Tygodnia misjonarki zorganizowały dla ubogich, bezdomnych i samotnych nabożeństwo pokutne, z możliwością przystąpienia do spowiedzi.

Nabożeństwo pokutne odbyło się pod Kolumnadą Berniniego, która dla wielu od lat stanowi jedyny dach nad głową.

CZYTAJ DALEJ

Lublin. Światu potrzeba ludzi takich jak św. Józef

2024-03-28 11:02

Katarzyna Artymiak

W sanktuarium św. Józefa u ojców Karmelitów w Lublinie tradycyjnie odbył się odpust z racji uroczystości św. Józefa. Poprzedziła go nowenna, którą w tym roku poprowadził o. Paweł Baraniecki z lubelskiej wspólnoty. W dniu uroczystości miał miejsce akt poświęcenia się św. Józefowi, który złożyło w ciągu dnia co najmniej 600 osób oraz poświęcenie lilii, symbolu św. Józefa. Mszy św. odpustowej przewodniczył i okolicznościową homilię wygłosił ks. Emil Mazur, duszpasterz młodzieży i dyrektor Spotkań Młodzieży Archidiecezji Lubelskiej.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję