Reklama

Historia

Lotem bliżej – na Tempelhof

W czasie stanu wojennego jedynym sposobem na wydostanie się z kraju była często brawurowa ucieczka – czasem porwanym przez siebie samolotem.

Niedziela Ogólnopolska 6/2022, str. 40-41

[ TEMATY ]

stan wojenny

pl.wikipedia.org

Terminal lotniska Tempelhof

Terminal lotniska Tempelhof

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Kilka kilometrów na południe od centrum Berlina leży cicha i spokojna dzielnica Tempelhof. W jej samym środku znajduje się olbrzymi teren przeznaczony do wypoczynku. Berlińczycy uwielbiają tutaj grillować, są specjalne miejsca dla rowerzystów, wrotkarzy, część terenu zajmują ogródki działkowe. Kilkanaście lat temu w miejscu, gdzie dziś uprawia się marchewki i cebulę, było lotnisko – w swoim czasie jedno z największych w Europie. Starszym Polakom mieszkającym w Berlinie to miejsce kojarzy się z polskim kościołem św. Jana Kapistrana, który stał niedaleko pasów startowych, a jeszcze starszym – z serią porwań samolotów z Polski w latach 80. ubiegłego wieku.

Narodowy sport Polaków

Z Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nigdy nie było łatwo wyjechać. Na wydanie paszportu czekało się długo i nie zawsze kończyło się to sukcesem. Szczęśliwcy, którzy otrzymali dokument, musieli mieć za granicą znajomych, którzy zapraszali ich do siebie, lub odpowiednią liczbę dewiz. Później przez wiele dni czekało się przed ambasadami krajów zachodnich w kolejkach po wizę. Po powrocie trzeba było zwrócić paszport i przy okazji odbyć obowiązkową rozmowę z funkcjonariuszem Służby Bezpieczeństwa.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

W tej sytuacji dla wielu jedynym sposobem na opuszczenie kraju była ucieczka. Próbowano to robić w najróżniejszy sposób, ale najbardziej popularne były porwania rejsowych samolotów pasażerskich. W stanie wojennym stały się one niemal narodowym sportem naszych rodaków – prawie jedna trzecia światowych porwań samolotów miała miejsce w Polsce.

Jednym z najbardziej spektakularnych było porwanie samolotu pasażerskiego Antonow An-24, który 12 lutego 1982 r. leciał wczesnym rankiem z Warszawy do Wrocławia.

Lot 742

Czesław Kudłek – kapitan Polskich Linii Lotniczych LOT w końcu 1981 r. mieszkał w Warszawie z żoną i dwiema córkami. Bez zameldowania, w wynajętym mieszkaniu, które w dodatku właśnie im wymówiono. Gdy LOT wycofał się ze zobowiązań mieszkaniowych wobec pracowników, Kudłek znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Żeby nie dopuścić do rozłąki z rodziną, postanowił wyjechać z nią do Niemiec. Kupił nawet bilety lotnicze. Pech chciał, że na 13 grudnia 1981 r.

Reklama

Po ogłoszeniu stanu wojennego pasażerski ruch lotniczy na terenie kraju wznowiono dopiero na początku lutego 1982 r. Czesław Kudłek, zagrożony zwolnieniem za zadawanie niewygodnych pytań, w desperacji zdecydował się na porwanie samolotu, którym miał lecieć jako kapitan. W swój plan wtajemniczył przyjaciela z aeroklubu wrocławskiego Andrzeja Baruka, który miał podobne problemy.

W piątek 12 lutego mężczyźni razem z rodzinami znaleźli się w samolocie rejsowym, lot nr 742, lecącym do Wrocławia. Wśród pasażerów był także Andrzej Horoszczak – dżokej, któremu wróżka przepowiedziała, że będzie podróżował po świecie i poznawał nowych ludzi. Przez to latał często samolotami na liniach krajowych, licząc na porwanie. Dopiero po starcie Kudłek zdradził swoje plany drugiemu pilotowi i mechanikowi, którzy znajdowali się w kokpicie. Po krótkich wahaniach zdecydowali się mu pomóc. Problemem było czterech funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, którzy siedzieli w części dla pasażerów, w tym dwu przy drzwiach prowadzących do luku bagażowego, za którym była kabina pilotów. Tych drzwi pilnował Baruk, który oficjalnie leciał w charakterze praktykanta. Zablokował on wejście bagażami i czuwał, żeby nikt nie wszedł do środka.

Gdy nad Trzebnicą samolot zmienił kurs, kapitan zakomunikował pasażerom, że we Wrocławiu są przeprowadzane manewry lotnicze i muszą polecieć do Szczecina. Zaniepokojonej kontroli lotów w Warszawie wyjaśnił, że zostali porwani, a porywacz jest uzbrojony i chce lecieć do Berlina Zachodniego. Poprosił o zgodę na przelot nad NRD. Zgody nie dostał, lecz mimo to leciał dalej. Po przekroczeniu granicy pojawiły się myśliwce wojskowe – niemieckie i rosyjskie. Kilka razy przeleciały bardzo blisko samolotu, co spowodowało niebezpieczne turbulencje. W tej sytuacji Kudłek powiadomił, że spróbuje oszukać porywacza i wyląduje na wschodnioberlińskim lotnisku Schönefeld. Zaczął podchodzić do lądowania, wysunął nawet podwozie. Wojsko było pewne, że problem został rozwiązany, dlatego myśliwce oddaliły się na bezpieczną odległość. Kilka metrów nad ziemią samolot poderwał się jednak w górę i po chwili przeleciał nad murem berlińskim w strefę powietrzną Berlina Zachodniego.

Reklama

Dopiero kiedy samolot wylądował na lotnisku Tempelhof, funkcjonariusze na pokładzie zorientowali się, że coś tu nie gra. Próbowali wtargnąć do kabiny pilotów, ale wejście skutecznie blokował Baruk. Kiedy w końcu udało im się dostać do środka, obydwaj porywacze zdążyli już uciec, korzystając z wyjścia awaryjnego w suficie kokpitu, i oddali się w ręce amerykańskich żołnierzy pilnujących lotniska.

Na prośbę o azyl, obok rodzin porywaczy, zdecydowali się dżokej Horoszczak, a także drugi pilot, któremu przedstawiciel polskiej ambasady zarzucił niekompetencję i zapowiedział konsekwencje służbowe po powrocie do Polski. Mechanik wrócił i jeszcze dwa razy był porywany do Berlina.

Linie obsługujące Tempelhof

Ucieczka kapitana Kudłka z rodziną zainspirowała innych. Następne udane porwanie do Berlina, tym razem przez pasażerów, miało miejsce w końcu kwietnia. W listopadzie samolot skutecznie uprowadził nawet jeden z pilnujących go funkcjonariuszy. Obezwładnił on kolegów i zmusił pilota do lądowania w Berlinie. Liczba porwań była tak duża, że skrót LOT tłumaczono w Polsce jako „linie obsługujące Tempelhof”, a w niemieckich gazetach – landet oft in Tempelhof (ląduje często na Tempelhof). Po kraju krążył nawet popularny wówczas dowcip: Do kabiny pilotów samolotu lecącego do Wrocławia wpada uzbrojony pasażer i domaga się lotu do... Wrocławia. Pilot na to: – Ale przecież właśnie zgodnie z rozkładem tam lecimy! Na co porywacz: – Już kilka razy leciałem LOT-em do Wrocławia i zawsze lądowałem na Tempelhof.

Reklama

Po zakończeniu stanu wojennego próby porywania samolotów stały się rzadkie. Pojawiły się natomiast inne, legalne sposoby opuszczenia kraju. Skutecznie wzmocniona została też ochrona lotnisk. Ostatnie dwie nieudane próby porwania miały miejsce 28 sierpnia 1986 r. i 8 września 1987 r.

Czesław Kudłek i Andrzej Baruk uniknęli kary. Sąd w Berlinie Zachodnim uznał, że nie doszło do zagrożenia w ruchu lotniczym, ponieważ kapitan sam obrał kurs na Berlin. Dostali nawet odszkodowanie za okres aresztowania. Ale w Polsce sąd wojskowy zaocznie skazał ich na 15 lat więzienia. Kilka miesięcy po porwaniu znaleźli się w Stanach Zjednoczonych. Baruk wyjechał do Pensylwanii, a Kudłek z rodziną – najpierw do Kalifornii, by w końcu na stałe osiedlić się w Teksasie, gdzie do dziś zarządza filią dużej firmy elektronicznej.

2022-02-01 12:29

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Krzyż z Małopolskiej „Solidarności”

Wisiał w naszym pokoju jak w każdym innym. Po prostu był. Nie zastanawiałam się, od kiedy. Traktowałyśmy go jak stały element wyposażenia miejsca pracy. Tylko gdy ktoś z zewnątrz przychodził, zwracał na niego uwagę. - Jak dobrze, że znów jest na ścianie - inicjował rozmowę odwiedzający nas przynajmniej raz w tygodniu pewien Łemko, który usiłował tłumaczyć wszystkim, że Łemkowie to Rusini i z Ukraińcami nie mają nic wspólnego. Ta potrzeba ciągłego przyznawania się niemłodego już mężczyzny do nieznanej nam bliżej narodowości wywoływała w nas, wtedy młodych dziewczynach, skrywany uśmiech. Tragiczną historię bieszczadzkich połonin i jej mieszkańców zrozumiałam wiele lat później, wędrując śladami zarośniętych bujną roślinnością wsi i usytuowanych na wzgórzu ruin cerkwi oraz fragmentów cmentarzy z połamanymi żelaznymi krzyżami na zrujnowanych nagrobkach.
A nasz krzyż był nowiutki, jeszcze pachniał świeżo ściętym drzewem. Szybka, masowa robota zauważalna była przede wszystkim w metalowej postaci Ukrzyżowanego. Widać było, że forma była stara lub prymitywnie wykonana. Odwiedzający nas pan Krzysztof, szef sprzymierzonych związków rzemieślników, o którym wiedziałyśmy, że został wyrzucony z uniwersytetu w 1968 r. i nigdy tam nie wrócił, syn sławnego krakowskiego malarza i - jak sądziłyśmy - na pewno znający się na sztuce, z politowaniem kiwał głową nad jego estetyką. Tylko pan Józef ze sprzymierzonego związku rolników traktował go jak chleb powszedni. Tuż po wejściu do naszego pokoju całował przybite gwoździem stopy Chrystusa, nabożnie się żegnając. Gdy zwoływał nas w grudniu na strajk rolników do Rzeszowa, coraz bardziej nieobecny i roztargniony, jego wzrok skierowany na Ukrzyżowanego mówił więcej niż niejeden apel.

Po 13 grudnia 1981 r. nie myśleliśmy o nim. Trzeba się było ukryć i najlepiej nie mieszkać tam, gdzie było się zameldowanym. SB to zbiurokratyzowana machina. Szukali tam, gdzie mieli zapisane. Najbliższe tygodnie i miesiące poświęciliśmy na odtwarzanie struktur związku i organizowanie podziemnej poligrafii. Ci, których nie aresztowano w nocy 13 grudnia, początkowo się ukrywali, później, wzywani do „białego domku”, albo go opuszczali po przesłuchaniu, albo dzielili los internowanych. Po kilku miesiącach dostaliśmy wezwania do zabrania prywatnych rzeczy z budynku Regionu Małopolskiej „Solidarności” i zostały rozwiązane umowy o pracę.
Wchodziliśmy tam z ciężkim sercem. Powitał nas nieopisany bałagan. Na podłogach walały się sterty papierów i teczek, z pootwieranych szaf i szuflad biurek wystawały pojedyncze dokumenty. W kącie na krześle z tekturowego pudła dawały się zauważyć chaotycznie wrzucone niechlujną ręką małe krzyżyki, przygotowane do przekazania nowo powstającym siedzibom Związku. Wszystko wyglądało tak, jakby przed chwilą skończyła się tu rewizja.
Pozwolono nam zabrać prywatne rzeczy. Spojrzeliśmy po sobie. Tego, co najważniejsze - dokumentacji Związku już nie było. Gdy opuszczaliśmy budynek, ściągnęliśmy ze ścian krzyże, obawiając się, że zostaną zbezczeszczone. Pilnujący nas panowie przyglądali się tym czynnościom w milczeniu, bez jednego komentarza. Pudełko z krzyżami, które stało samotne w kącie pokoju, wynieśliśmy bezpiecznie poza budynek. Opuszczając siedzibę Małopolskiej „Solidarności”, obejrzeliśmy się za siebie, zamykając w ten sposób kawał ważnego okresu życia. Każdy z nas wyjmował z pudełka jeden krzyż i chował go do kieszeni. Po powrocie do domu znajdował dla niego godne miejsce. W następnych latach jeszcze wiele razy zmienialiśmy miejsce zamieszkania, jednak drewniany krzyżyk z Regionu wędrował zawsze z nami. Dziś, po 30 latach, gdy odwiedzam znajomych z tamtego okresu, rozpoznaję go natychmiast.

Taki krzyż jest u Ewy, której ojciec - kapitan Ludowego Wojska Polskiego - w pierwszych dniach stanu wojennego w krakowskim „białym domku” Służby Bezpieczeństwa na zastrzeżonej wojskowej linii rugał wyrodną córkę, by wreszcie dała sobie spokój z tymi wolnościowymi bzdurami i pomyślała, w jakiej sytuacji stawia go wobec przełożonych, a mąż - aresztowany w 1986 r. za druk nielegalnych wydawnictw, po serii przesłuchań na Montelupich nigdy już się nie pozbierał, sama musiała wychowywać troje maleńkich dzieci.
Jest u Agnieszki i Kajtka, którzy wydawali najdłużej ukazujące się pismo podziemnej „Solidarności” Małopolskiej „13”, a w każdą rocznicę „Wujka” jeździli na Śląsk i będą jeździć - jak mówią - dopóki winni zbrodni na górnikach nie zostaną ukarani.
Jest i u Włodka, który po kilkunastu latach emigracji politycznej we Francji wrócił do Polski z rodziną, ale nie może się tu odnaleźć.

Jest u Leny, której mądra przyjaźń towarzyszyła w najtrudniejszych momentach naszej młodej dorosłości, przy narodzinach naszych dzieci, w chorobach, braku domu i tułaczkach po cudzych kątach.
Jest także w moim domu. Przy kolejnych przeprowadzkach był jako pierwszy pakowany do pudeł i jako pierwszego wyjmowaliśmy go z mężem i wieszaliśmy na ścianie. Pewnego dnia córka zapytała, dlaczego właśnie ten krzyż traktuję z taką atencją. Wtedy trudno mi było znaleźć właściwe słowa, aby wyjaśnić to małemu człowiekowi. Dziś, gdy spoglądam na krzyż, widzę młodych z tamtych lat - dumnych, odważnych, pełnych nadziei, wrażliwości, pomysłów, wiary, która góry przenosi, i rozumiem pełnię chrześcijańskiej symboliki.

CZYTAJ DALEJ

Pogrzeb bez Mszy św. w czasie Triduum Paschalnego

[ TEMATY ]

duszpasterstwo

pogrzeb

Eliza Bartkiewicz/episkopat.pl

Nie wolno celebrować żadnej Mszy świętej żałobnej w Wielki Czwartek - przypomina liturgista ks. Tomasz Herc. Każdego roku pojawiają się pytania i wątpliwości dotyczące sprawowania obrzędów pogrzebowych w czasie Triduum Paschalnego i oktawie Wielkanocy.

Ks. Tomasz Herc przypomniał, że w Wielki Czwartek pogrzeb odbywa się normalnie ze śpiewem. Nie wolno jednak tego dnia celebrować żadnej Mszy Świętej żałobnej. W kościele sprawuje się liturgię słowa i obrzęd ostatniego pożegnania. Nie udziela się też uczestnikom pogrzebu Komunii świętej.

CZYTAJ DALEJ

Nowi kanonicy

2024-03-28 12:00

[ TEMATY ]

Zielona Góra

Karol Porwich/Niedziela

Podczas Mszy Krzyżma bp Tadeusz Lityński wręczył nominacje i odznaczenia kapłanom diecezji. Życzenia otrzymali również księża, którzy obchodzą w tym roku jubileusze kapłańskie.

Pełna lista nominacji, odznaczeń i jubilatów.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję