Reklama

Historia

Historia

Dziedzictwo, które łączy

Ze względu na wojnę, która toczy się za naszą wschodnią granicą, warto wrócić do wydarzenia z 1 lipca 1569 r. – do powstania unii lubelskiej. Fakt ten prowokuje bowiem do nowego spojrzenia na wielkie dziedzictwo Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Niedziela Ogólnopolska 27/2022, str. 36-37

[ TEMATY ]

dziedzictwo

Adobe Stock

Fragment pomnika Unii Lubelskiej, stojącego na placu Litewskim w Lublinie

Fragment pomnika Unii Lubelskiej, stojącego na placu Litewskim w Lublinie

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Wśród narodów zamieszkujących granice Rzeczypospolitej Obojga Narodów zaczyna odżywać tradycja budowania ładu między narodami na płaszczyźnie poszanowania ich podmiotowości i różnorodności. Dzisiaj pozwala ona zadawać pytania o przyszłość tej części Europy, zwłaszcza w kontekście rysującego się fiaska realizowanej przez Kreml koncepcji „ruskiego mira”.

Tradycja warta pamięci

Model cywilizacyjny stworzony przez polską, litewską, ruską i inflancką szlachtę opierał się na ustroju, który gwarantował jej, niezależnie od religii i języka, podmiotowe prawa, w tym realny udział w sprawowaniu władzy, a także swobodne kultywowanie swej religii i kultury. Dla szlachty, która była innego pochodzenia niż polskie, taki wzorzec życia publicznego oraz atrakcyjność kultury polskich dworów i świątyń stanowiły lepszy wybór niż oparty na despotyzmie moskiewski model życia. Stąd żywiołowy proces polonizowania się elity państwowej. Poza tym terytorialny kształt państwa szlachta zawdzięczała unii lubelskiej, czyli wynegocjowanemu kompromisowi, a nie podbojom, tak jak Moskwa.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Akcja osadnicza, która polegała na zasiedlaniu pustek, realizowana przez wieloetniczną – w tym ruską – szlachtę na Wschodzie, przyniosła cywilizacyjny postęp, ale jednocześnie nabrzmiewające problemy społeczne, które starano się rozwiązywać w cieniu kozackich buntów. Unia z Kozakami, zawarta w Hadziaczu 16 września 1658 r., która ustanowiła państwo trzech narodów, okazała się dziełem spóźnionym. Wykorzystała to Rosja, by zdobyć przewagę na ziemiach ruskich. W ten sposób straciliśmy wielką szansę na zbudowanie trwałych fundamentów państwa, gwarantującego – również Kozakom – równe prawa.

W czasie gdy odradzała się niepodległa Polska, ideę unii w formie federacji próbował reanimować Józef Piłsudski, jako projekt wymierzony w rosyjski imperializm. Niestety, skończył się on fiaskiem, mimo sojuszu wojskowego zawartego z Ukraińcami w 1920 r. Na późniejszych ocenach unii pod koniec XIX i na początku XX wieku poważnie zaciążyły tworzenie się nowoczesnej świadomości narodowej Litwinów, Ukraińców i Białorusinów oraz konflikty graniczne. Elity tych narodów budowały poczucie swojej odrębności w opozycji do tradycji wieloetnicznej Rzeczypospolitej. W XX wieku nacjonalizmy i późniejsze konflikty między Polakami a pobratymczymi narodami tylko pogłębiły te tendencje.

Reklama

W cieniu „ruskiego miru”

Upadek I RP otworzył okres bezwzględnej dominacji Rosji na tych obszarach. Oznaczał proces rusyfikacji i dławienia polskich powstań, likwidację odrębności Kozaczyzny, hamowanie rozwoju nowoczesnej świadomości narodowej oraz bezwzględną walkę z Kościołem unickim, który po wiekach stał się głównym czynnikiem kształtowania poczucia odrębności narodowej Ukraińców. W czasie władzy bolszewickiej poddano te narody brutalnej sowietyzacji, nie szczędząc im upokorzenia, np. związanego z milionowymi ofiarami w czasie Wielkiego Głodu w latach 30. XX wieku czy likwidacji Kościoła unickiego po II wojnie światowej. W 1940 r. Stalin dokonał aneksji państw bałtyckich. Deportacje, łagry, niszczenie wiary i kultury, zapóźnienie cywilizacyjne i bieda – oto symbole „sowieckiego miru”, który pozostawił po sobie niezagojone rany i trudne postsowieckie dziedzictwo.

Nowa szansa

Powstanie niepodległych państw wzdłuż zachodniej granicy dawnego ZSRR sprawiło, że na nowo pojawił się problem stosunku tych narodów wobec wspólnego dziedzictwa. Dawniejsza podmiotowość elit szlacheckich po 1991 r. została zastąpiona w naturalny sposób podmiotowością suwerennych państw. W Polsce to doskonale rozumiano, dlatego Warszawa jako pierwsza uznała niepodległość Ukrainy. Budując swoją tożsamość na gruzach sowieckiego dziedzictwa, narody te odwołują się do dawnej tradycji Rzeczypospolitej. Podkreślają swój wkład w życie wielonarodowego państwa z czasów I i II RP, szukając w tej przeszłości swoich korzeni. Powoli zmienia się też stosunek tych społeczeństw do materialnego dziedzictwa szlacheckiej Rzeczypospolitej.

Reklama

W ostatnich latach powróciła tradycja wspólnych obchodów rocznic, zwłaszcza Konstytucji 3 maja. Rozwija się współpraca gospodarcza, która ma zapewnić suwerenność energetyczną wobec Rosji. Polacy od lat wspierają walkę społeczeństwa obywatelskiego Białorusi z reżimem Łukaszenki. Polska stała się rzecznikiem obrony suwerenności tych państw na forum europejskim, co w sposób spektakularny pokazały historyczna wizyta śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Tbilisi w 2008 r. oraz jego przemówienie na Westerplatte rok później, w którym przestrzegał przed neoimperialnym niebezpieczeństwem ze strony Putina. Nie do przecenienia były także pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, na Litwę i Ukrainę.

W 2020 r. Polska, Litwa i Ukraina zawarły regionalny sojusz, zwany Trójkątem Lubelskim, którego celem miało być zacieśnienie współpracy w wielu dziedzinach, w tym pomoc Ukrainie w przywróceniu integralności terytorialnej oraz wejściu do UE i NATO. Warto przypomnieć, że w Deklaracji o wspólnym europejskim dziedzictwie i wspólnych wartościach, podpisanej przez te kraje rok później z okazji 230. rocznicy Konstytucji 3 maja, czytamy m.in.: „(...)każdy z naszych narodów odziedziczył po Rzeczypospolitej nie tylko demokratyczne zasady i prawa obywatelskie – zwięźle wyrażone w hasłach: «wolni z wolnymi, równi z równymi» i «nic o nas bez nas» – ale także tradycję obrony podmiotowości politycznej państwa i honoru narodu oraz sprzeciwu wobec tyranów depczących prawa obywateli, godność osoby ludzkiej i uciekających się do wojen zaborczych jako sposobu rozwiązywania sporów międzypaństwowych”. Wojna na Ukrainie praktycznie potwierdziła wiarygodność partnerów podpisanych pod deklaracją oraz aktualność tego wielkiego dziedzictwa, które „wciąż spaja nasze narody w zjednoczonej Europie i daje nam poczucie więzi wzajemnych i solidarności”.

Niegdyś idea unii skutecznie hamowała imperialne zapędy Rosji, oczywiście, nie bez problemów, ale stwarzała warunki dla współżycia przemieszanych narodowościowo kresowych społeczeństw. Warto pamiętać, że realizowane dziś wobec Ukrainy imperialne aspiracje Rosji znów aktualizują konteksty z przeszłości, stawiając jednocześnie poważne pytania związane z przyszłością. Potrzeba prawdy i wzajemnej wrażliwości w kwestiach historycznych, solidarności i wzajemnej lojalności w polityce, by wielkie dziedzictwo I RP nie dzieliło, ale łączyło sąsiadujące ze sobą narody i państwa, by stało się szansą budowania nowej architektury bezpieczeństwa w tej części Europy oraz realnej alternatywy cywilizacyjnej opartej na prawdziwych wartościach Zachodu.

2022-06-29 06:11

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Kraków: wtorkowe spotkania o sztuce sakralnej archidiecezji

[ TEMATY ]

wystawa

dziedzictwo

sztuka sakralna

Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie

Muzeum Archidiecezjalne Kardynała Karola Wojtyły w Krakowie zaprasza na comiesięczne, wtorkowe dyskusje naukowe na temat obiektów eksponowanych w ramach wystawy czasowej Polonia Sacra.

Głównym założeniem wykładów tematycznych – prowadzonych przez pracowników naukowych, specjalistów w danej dziedzinie, historyków sztuki, konserwatorów zabytków – jest w szczególności prezentacja obiektów o wysokiej wartości artystycznej i historycznej, posiadających bogaty program ideowy. Niezwykle ważne pozostaje zwrócenie uwagi na konieczność prowadzenia interdyscyplinarnych badań naukowych, jak również prezentacja ich efektów.

CZYTAJ DALEJ

Gorzkie Żale to od ponad trzech wieków jedno z najpopularniejszych nabożeństw pasyjnych w Polsce

2024-03-28 20:27

[ TEMATY ]

Gorzkie żale

Grób Pański

Karol Porwich/Niedziela

Adoracja przy Ciemnicy czy Grobie Pańskim to ostatnie szanse na wyśpiewanie Gorzkich Żali. To polskie nabożeństwo powstałe w 1707 r. wciąż cieszy się dużą popularnością. Tekst i melodia Gorzkich Żali pomagają wiernym kontemplować mękę Jezusa i towarzyszyć Mu, jak Maryja.

Autorem tekstu i struktury Gorzkich Żali jest ks. Wawrzyniec Benik ze zgromadzenia księży misjonarzy świętego Wincentego à Paulo. Pierwszy raz to pasyjne nabożeństwo wyśpiewało Bractwo Świętego Rocha w 13 marca 1707 r. w warszawskim kościele Świętego Krzyża i w szybkim tempie zyskało popularność w Warszawie, a potem w całej Polsce.

CZYTAJ DALEJ

Biskup Zaporoża: Wielki Piątek trwa u nas każdego dnia

2024-03-29 16:27

[ TEMATY ]

biskup

Ukraina

Wielki Piątek

Vatican News

Bp Jan Sobiło na linii frontu

Bp Jan Sobiło na linii frontu

„Pod krzyżem Jezusa modlę się za wszystkich okaleczonych żołnierzy i tych, którzy oddali swe życie za wolność Ukrainy” – mówi Radiu Watykańskiemu bp Jan Sobiło. Wyznaje, iż Zaporoże, gdzie posługuje, jest w ostatnich dniach masowo ostrzeliwane. „Wiemy, że ten Wielki Tydzień może być ostatnim w naszym życiu i od tego będzie zależeć cała wieczność, stąd staramy się zacieśniać relację z Jezusem, by być gotowym nawet na ewentualną śmierć” – mówi hierarcha, prosząc o usilną modlitwę za Ukrainę.


Podziel się cytatem

Bp Jan Sobiło: Tak, to już trzeci Wielki Piątek w czasie pełnoskalowej wojny. Z jednej strony przyzwyczailiśmy się do tego krzyża wojennego, a z drugiej jest on coraz bardziej bolesny. Tak jak rana, którą długo już nosisz, ale jednocześnie nie widzisz, że może się zagoić w najbliższym czasie. I sama świadomość tego, że ta wojna trwa i nie wiadomo jeszcze, jak długo potrwa, jest bardzo bolesna. Jednocześnie widzę, że ludzie przyzwyczaili się już do wystrzałów i do tego, że ktoś zginął, że przywożą rannych żołnierzy. Muszą po prostu żyć i wiedzą, iż nawet w czasie wojny trzeba funkcjonować, trzeba pójść po chleb, trzeba się pomodlić. Na początku wojny niektórzy mieli problem z modlitwą, a teraz widzę, że nauczyli się organizować sobie czas i miejsce dla modlitwy, bo odczuwają, iż bez niej tego długiego czasu wojennego nie da się przeżyć.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję