Od początku 1945 r. odradza się Caritas Diecezji Kieleckiej, która pod zarządem heroicznego dyrektora ks. Mariana Łuczyka wykonuje niezwykłą pracę zabliźniania ran pożogi wojennej i odradzania się tożsamości społeczeństwa.

W teren, celem sporządzenia raportów o stanie powojennej biedy, wyruszają niestrudzeni współpracownicy, jak urszulanka s. Franciszka Popiel.

Jej zapiski z wyprawy na tereny powiatu stopnickiego w grudniu 1945 r. – to wyjątkowa lekcja powojennej historii.

Arystokratka na furmance

S. Popiel otrzymała staranne wykształcenie. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej, znanej z religijności i powiązań z najznakomitszymi polskimi rodami. Z rodziny tej wyszło wielu księży i osób zakonnych, wśród nich abp warszawski Wincenty Teofil Chościak-Popiel. Miała 5 rodzeństwa. Najstarszy brat Jan został jezuitą, młodsza siostra Maria – również urszulanką.

Z plecakiem, przysiadając na napotkane furmanki, głównie pieszo, brodząc przez rzeki kieruje się w stronę Stopnicy, a tam: „rozbite tanki rozpaczliwie wyzierają z rowów. Gdzieś na polu olbrzymia armata zieje pustą lufą, pola nieuprawione zalane wodą, bo mróz zelżał i mamy roztopy. Na jednym ze wzgórz ukazuje się w końcu Stopnica. Jakże ten widok odmienny od tego, który miałam jeszcze w pamięci! Na próżno szukam wież kościołów i staram się rozróżnić okazalsze budynki. Stopnica obecna to miniatura Warszawy po powstaniu. Ruiny i zgliszcza”.

Trafia się sfatygowana furmanka, którą siostra dociera do Pacanowa. Dym oznacza, że tam są ludzie. Żyją dosłownie w piwnicach, norach wykopanych niegdyś na kartofle. Dziś te piwnice są dla nich jedynym „domem”.

Sam Pacanów – nie do poznania. W jednym maleńkim pokoiku plebanii mieszą się: sypialnia proboszcza, kancelaria, pokój przyjęć, nie pali się, bo nie ma czym. Proboszcz, pomimo propozycji biskupa, nie chce na inną parafię; „Byłem z nimi, gdy nam się dobrze działo, przetrwam z nimi i te ciężkie chwile” – miał powiedzieć. I były ciężkie: kościół spalony, plebanii praktycznie nie ma, ludzie bezdomni, nieszczęść, biedy i nędzy – mnóstwo.

„Rozmawiamy o tym, co byłoby najpotrzebniejsze. Chyba należy zacząć od kuchni, bo głód straszny. Należy zwłaszcza uwzględnić dożywianie dzieci, by w pierwszym rzędzie ratować tych najmniejszych. Siostry Świętego Ducha już wróciły z tułaczki i powoli remontują swój zakład dla dzieci, których jest obecnie ok. 40. Mogłyby one prowadzić taką kuchnię. Udaję się do sióstr. Tu robota wre. Łatają, naprawiają, jeżdżą po żywność – bo jest komu jeść. Dzieci – sieroty – wyglądają bardzo mizernie. Zmarznięte, blade, niedożywione, na cienkich rachitycznych nóżkach chuchają w zmarznięte paluszki. Siostry mimo najlepszej woli borykają się z wielkimi trudnościami: brak mieszkania, brak opału, brak niezbędnych sprzętów, brak żywności i odzieży – nie brak tylko wilgoci, zimna i dziur” – relacjonuje s. Popiel.

W rodzinnym Biechowie

Trudno uwierzyć, że to jej rodzinne strony, tzn. parafia Biechów. Mała kapliczka spełnia rolę kościoła parafialnego. „Matki z dziećmi błagają o pomoc: – Szkoła się już zaczęła, trzeba dziecko posłać – ale nie ma w co ubrać. Dzieci w piwnicy zakopane w słomę, to im jakoś cieplej, ale na świat Boży pokazać się nie mogą... I znowu rzuca się w te dusze jaśniejsze światełko: „Interesuje się wami Polonia Amerykańska – pomogą – na pewno pomogą – będzie lepiej – Pan Bóg nie opuści”.

W Szydłowie siostra schodzi do jednej z piwnic. „Wolniutko spuszczam się po drabinie, jak do studni grobu. Ciemności wokoło. Ktoś zapala karbidówkę. W niebieskim świetle lampki zaczyna się rozpoznawać mieszkanie i mieszkańców. Jakieś „wyrko” – skrzynia – kobieta – dziecko – 2 kozy – to wszystko. Jak długo tak żyją? – już blisko od roku… Groza przejmuje i mimo woli szuka się otworu wyprowadzającego na świat Boży”.

Urszulanka i jej podobni byli wówczas światełkiem na świat Boży.

Dziękuję Ewie Kołomańskiej za możliwość zapoznania się z jej pracą o powojennej Caritas.