W kazaniu do zgromadzonych główny celebrans zwrócił się imiennie do wszystkich zwierzchników 14 autokefalicznych Kościołów prawosławnych, wymieniając również tych, którzy nie przybyli na to zgromadzenie, czyli patriarchów antiocheńskiego, bułgarskiego, gruzińskiego i moskiewskiego (rosyjskiego).

Nawiązując do przypadającej dziś (według kalendarza juliańskiego) uroczystości Zesłania Ducha Świętego przypomniał, że były to również narodziny Kościoła Chrystusowego. "W tym „radosnym dniu (..) my, bracia prawosławni, reprezentujący wszystkie lokalne autokefaliczne Kościoły prawosławne, zebraliśmy się na tej liturgii” - powiedział Bartłomiej. Dodał, że „dzisiaj jest dzień jedności, jako że wszyscy jesteśmy zjednoczeni w wierze i sakramentach dzięki naszemu zgromadzeniu liturgicznemu w jednym miejscu i jesteśmy razem «na łamaniu chleba»”.

Każdy Kościół lokalny ma własny skarb, który ofiarowuje Chrystusowi – mówił patriarcha. Przypomniawszy słowa św. Pawła, iż ciało składa się z różnych członków a żaden z nich nie może czuć się ważniejszy czy niezależny od innych, podkreślił, że poza Kościołem nie ma pojedynczych Kościołów lokalnych, ale jest tylko jeden Kościół, święty, katolicki [tzn. powszechny] i apostolski.

Zwrócił następnie uwagę, że „jedność Kościoła prawosławnego i jego wiernych stanowi naszą misję. Musi temu towarzyszyć świadectwo naszego Kościoła, aby świat mógł dostrzec „jego dobre dzieła”, czyli nasze dobre dzieła, niosąc jasność, świeżość i wielbiąc „Ojca, który jest w niebie”. Jedność kościelna nie ma formy federacji ani zgromadzenia wokół jakiejś postaci śmiertelnej, ale opiera się na naszej wspólnej wierze, która jest tożsama ze zbawieniem i życiem wiecznym – przekonywał hierarcha. I dodał, że życie wieczne to znajomość Ojca i Tego, którego posłał – Jezusa Chrystusa, Króla Królów i Pana nad Panami.

Rozpoczęty dzisiaj Sobór jest pierwszym tego rodzaju zgromadzeniem hierarchów prawosławnych od ponad 12 wieków i był przygotowywany prawie 55 lat. Jednocześnie nie jest to wydarzenie ogólnoprawsławne, gdyż nie biorą w nim udziału cztery Patriarchaty: Antiocheński, Bułgarski, Gruziński i najliczniejszy z nich Moskiewski, czyli Rosyjski Kościół Prawosławny (RKP), którego wyznawcy stanowią ponad połowę około 300-milionowej rzeszy członków tego wyznania.

Na Kretę przybyło natomiast 170 biskupów z 10 powszechnie uznanych niezależnych Kościołów prawosławnych, wśród nich metropolita warszawski i całej Polski Sawa na czele delegacji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Na posiedzeniu przed rozpoczęciem obrad roboczych, czyli tzw. Małej Synaksie – 17 czerwca, zwierzchnicy tych Kościołów wezwali pozostałe Kościoły nieobecne, aby raz jeszcze przemyślały swe decyzje. Tego samego dnia zwierzchnik RKP patriarcha Cyryl w liście do uczestników Soboru raz jeszcze wyjaśnił przyczyny absencji Moskwy w obradach; podkreślił przy tym, że różnice w łonie prawosławia nie „mogą prowadzić do podziału”. Jednocześnie wyraził nadzieję, że „spotkanie” na Krecie może stanowić ważny krok do przezwyciężenia istniejących różnic poglądów.

Rozpoczęty dzisiaj Sobór Wszechprawosławny ma na porządku dziennym sześć projektów dokumentów: nt. autonomii kościelnej i sposobu jej ogłaszania; stosunków Kościołów zresztą świata chrześcijańskiego; znaczenia postu i przestrzegania go dzisiaj; diaspory prawosławnej; małżeństw i przeszkód w zawieraniu go oraz oraz nt. misji prawosławia we współczesnym świecie. Obrady robocze toczyć się będą w Akademii Teologicznej w Kolymbari. Na zakończenie, czyli 26 czerwca, ma być uchwalone orędzie soborowe.