WSTĘP
1. Pan Jezus przed wstąpieniem do nieba dał swoim uczniom
nakaz głoszenia Ewangelii całemu światu i udzielania chrztu wszystkim
narodom: "Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu!
Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony; a kto nie uwierzy,
będzie potępiony" (Mk 16, 15-16); "Dana Mi jest wszelka władza w
niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając
im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać
wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie
dni, aż do skończenia świata" (Mt 28, 18-20; por. także Łk 24, 46-48;
J 17, 18; 20, 21; Dz 1, 8).
Powszechna misja Kościoła rodzi się z nakazu Jezusa Chrystusa
i urzeczywistnia w ciągu wieków przez głoszenie tajemnicy Boga Ojca,
Syna i Ducha Świętego oraz tajemnicy wcielenia Syna jako wydarzenia
niosącego zbawienie całej ludzkości. To właśnie stanowi podstawową
treść chrześcijańskiego wyznania wiary: "Wierzę w jednego Boga, Ojca
wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi, wszystkich rzeczy widzialnych
i niewidzialnych. I w jednego Pana Jezusa Chrystusa, Syna Bożego
Jednorodzonego, który z Ojca jest zrodzony przed wszystkimi wiekami.
Bóg z Boga, Światłość ze Światłości, Bóg prawdziwy z Boga prawdziwego.
Zrodzony, a nie stworzony, współistotny Ojcu, a przez Niego wszystko
się stało. On to dla nas ludzi i dla naszego zbawienia zstąpił z
nieba. I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi Dziewicy
i stał się człowiekiem. Ukrzyżowany również za nas, pod Poncjuszem
Piłatem został umęczony i pogrzebany. I zmartwychwstał dnia trzeciego,
jak oznajmia Pismo. I wstąpił do nieba; siedzi po prawicy Ojca. I
powtórnie przyjdzie w chwale sądzić żywych i umarłych, a Królestwu
Jego nie będzie końca. Wierzę w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela,
który od Ojca i Syna pochodzi. Który z Ojcem i Synem wspólnie odbiera
uwielbienie i chwałę; który mówił przez Proroków. Wierzę w jeden,
święty, powszechny i apostolski Kościół. Wyznaję jeden Chrzest na
odpuszczenie grzechów. I oczekuję wskrzeszenia umarłych. I życia
wiecznego w przyszłym świecie".1
2. W ciągu wieków Kościół wiernie głosił Ewangelię
Jezusa i świadczył o niej. U schyłku drugiego tysiąclecia misja ta
jednak nie została jeszcze bynajmniej wypełniona do końca.2 Dlatego
bardziej niż kiedykolwiek jest dziś aktualne wołanie apostoła Pawła,
wzywające każdego ochrzczonego do aktywnego udziału w misji: "Nie
jest dla mnie powodem do chluby to, że głoszę Ewangelię. Świadom
jestem ciążącego na mnie obowiązku. Biada mi bowiem, gdybym nie głosił
Ewangelii!" (1 Kor 9, 16). Wyjaśnia to, dlaczego Magisterium poświęca
tak wiele uwagi motywowaniu i wspomaganiu ewangelicznej misji Kościoła,
przede wszystkim w odniesieniu do tradycji religijnych świata.3
Rozpatrując w sposób otwarty i konstruktywny wartości,
o których tradycje te dają świadectwo i które ofiarowują ludzkości,
soborowa Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich
stwierdza: "Kościół katolicki nic nie odrzuca z tego, co w religiach
owych prawdziwe jest i święte. Ze szczerym szacunkiem odnosi się
do owych sposobów działania i życia, do owych nakazów i doktryn,
które chociaż w wielu wypadkach różnią się od zasad przez niego wyznawanych
i głoszonych, nierzadko jednak odbijają promień owej Prawdy, która
oświeca wszystkich ludzi".4 Idąc po tej linii, Kościół przepowiada
dziś Jezusa Chrystusa, "drogę, prawdę i życie" (J 14, 6), także poprzez
praktykę dialogu międzyreligijnego, choć oczywiście nie zastępuje
on, lecz towarzyszy misji ad gentes, służąc owej "tajemnicy jedności",
z której "wynika, że wszyscy mężczyźni i kobiety, którzy są zbawieni,
uczestniczą, choć w różny sposób, w tej samej tajemnicy zbawienia
w Jezusie Chrystusie za pośrednictwem Jego Ducha".5
Ten dialog, będący częścią ewangelizacyjnej misji Kościoła,
6 zakłada postawę zrozumienia, dążenie do wzajemnego poznania się
i obopólnego wzbogacania w duchu posłuszeństwa prawdzie i poszanowania
wolności.7
3. W praktyce dialogu pomiędzy chrześcijańską
wiarą i innymi religijnymi tradycjami oraz w teoretycznej refleksji
nad nim pojawiają się nowe pytania, na które próbuje się odpowiedzieć,
podejmując badania w nowych kierunkach, zgłaszając postulaty i proponując
postawy, które wymagają wnikliwego rozeznania. W te poszukiwania
włącza się niniejsza Deklaracja, aby przypomnieć Biskupom, teologom
i wszystkim wiernym katolickim pewne fundamentalne treści doktrynalne,
które mogą pomóc refleksji teologicznej w wypracowaniu rozwiązań
zgodnych z prawdami wiary i zaspokajających współczesne potrzeby
kulturowe.
Język, jakim posługuje się Deklaracja, odpowiada jej
celowi, którym nie jest poruszenie w sposób całościowy problematyki
jedyności i powszechności zbawczej tajemnicy Jezusa Chrystusa i Kościoła
ani też sformułowanie rozwiązań zagadnień teologicznych swobodnie
dyskutowanych, lecz ponowne przedstawienie nauki wiary katolickiej
w tej materii, a zarazem wskazanie pewnych podstawowych problemów,
mogących być przedmiotem dalszej refleksji, oraz odparcie określonych
poglądów błędnych lub dwuznacznych. Dlatego Deklaracja nawiązuje
do doktryny wyłożonej w dotychczasowych dokumentach Magisterium z
zamiarem potwierdzenia prawd, które stanowią dziedzictwo wiary Kościoła.
4. Nieustanne przepowiadanie misyjne Kościoła
jest dzisiaj zagrożone przez teorie relatywistyczne, które usiłują
usprawiedliwić pluralizm religijny nie tylko de facto, lecz także
de iure (czyli jako zasadę). W konsekwencji uznaje się za przestarzałe
takie na przykład prawdy, jak prawda o ostatecznym i całkowitym charakterze
objawienia Jezusa Chrystusa, o naturze wiary chrześcijańskiej w odniesieniu
do wierzeń innych religii, o natchnionym charakterze ksiąg Pisma
Świętego, o osobowym zjednoczeniu między odwiecznym Słowem a Jezusem
z Nazaretu, o jedności ekonomii Słowa wcielonego i Ducha Świętego,
o jedyności i zbawczej powszechności tajemnicy Jezusa Chrystusa,
o powszechnym pośrednictwie zbawczym Kościoła, o nierozdzielności
- mimo odrębności - Królestwa Bożego, Królestwa Chrystusa i Kościoła,
o istnieniu w Kościele katolickim jedynego Kościoła Chrystusa.
Korzeni tych stwierdzeń należy upatrywać w założeniach
natury zarówno filozoficznej, jak i teologicznej, które utrudniają
zrozumienie i przyjęcie prawdy objawionej. Można wskazać niektóre
z nich: przekonanie, że Boża prawda nie może zostać ujęta i wyrażona
nawet przez chrześcijańskie objawienie; postawa relatywistyczna odnośnie
do prawdy, uznająca, że to, co jest prawdą dla jednych, może nie
być prawdą dla innych; upatrywanie radykalnego przeciwstawienia między
logiczną mentalnością zachodnią a symboliczną mentalnością wschodnią;
subiektywizm tych, którzy uważając rozum za jedyne źródło poznania,
stają się "coraz bardziej niezdolni do skierowania uwagi ku wyższej
rzeczywistości i nie śmią sięgnąć po prawdę bytu";8 trudność w zrozumieniu
i przyjęciu obecności wydarzeń ostatecznych i eschatologicznych w
historii; odrzucenie metafizycznego wymiaru historycznego wcielenia
odwiecznego Logosu, postrzeganego wyłącznie jako zwykłe objawienie
się Boga w historii; eklektyzm tych, którzy w refleksji teologicznej
przejmują idee zaczerpnięte z różnych kontekstów filozoficznych i
religijnych, nie dbając o ich spójność i systematyczne powiązanie
ani o ich zgodność z prawdą chrześcijańską; wreszcie, skłonność do
odczytywania i interpretacji Pisma Świętego bez odniesienia do Tradycji
i Magisterium Kościoła.
Na podstawie takich przesłanek, występujących w różnych
odcieniach, niekiedy jako twierdzenia, a czasem jako hipotezy, formułowane
są propozycje teologiczne, które odbierają chrześcijańskiemu objawieniu
oraz tajemnicy Jezusa Chrystusa i Kościoła charakter absolutnej prawdy
i zbawczej powszechności, a w każdym razie rzucają na nie cień wątpliwości
i niepewności.
Reklama
I. PEŁNIA I OSTATECZNOŚĆ OBJAWIENIA JEZUSA CHRYSTUSA
5. Aby przeciwstawić się tej relatywistycznej mentalności,
która rozpowszechnia się coraz bardziej, należy przede wszystkim
potwierdzić ostateczny i pełny charakter objawienia Jezusa Chrystusa.
Należy mianowicie mocno wierzyć w to, że w tajemnicy Jezusa Chrystusa,
wcielonego Syna Bożego, który jest "drogą, prawdą i życiem" (J 14,
6), zawarte jest objawienie pełni Bożej prawdy: "Nikt nie zna Syna,
tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn i ten, komu Syn zechce
objawić" (Mt 11, 27); "Boga nikt nigdy nie widział, Ten Jednorodzony
Bóg, który jest w łonie Ojca, [o Nim] pouczył" (J 1, 18); "W Nim
bowiem mieszka cała Pełnia: Bóstwo, na sposób ciała, bo zostaliście
napełnieni w Nim" (Kol 2, 9-10).
Sobór Watykański II, wierny Bożemu słowu, naucza: "Najgłębsza
zaś prawda o Bogu i o zbawieniu człowieka jaśnieje nam przez to objawienie
w osobie Chrystusa, który jest zarazem pośrednikiem i pełnią całego
objawienia".9 I przypomina: "Jezus Chrystus więc, Słowo Wcielone,
´człowiek do ludzi´ posłany, ´głosi słowa Boże´ (por. J 3, 34) i
dopełnia dzieła zbawienia, które Ojciec powierzył Mu do wykonania (por. J 5, 36; 17, 4). Dlatego Ten, którego gdy ktoś widzi, widzi
też i Ojca (por. J 14, 9), przez całą swoją obecność i okazanie się
przez słowa i czyny, przez znaki i cuda, zwłaszcza zaś przez śmierć
swoją i pełne chwały zmartwychwstanie, a wreszcie przez zesłanie
Ducha prawdy, objawienie doprowadził do końca i do doskonałości oraz
świadectwem Bożym potwierdza (...). Ekonomia więc chrześcijańska,
jako nowe i ostateczne przymierze, nigdy nie ustanie i nie należy
się już spodziewać żadnego nowego objawienia publicznego przed chwalebnym
ukazaniem się Pana naszego Jezusa Chrystusa (por. 1 Tm 6, 14 i Tt
2, 13)".10
Dlatego encyklika Redemptoris missio przypomina Kościołowi
zadanie głoszenia Ewangelii jako pełni prawdy: "W tym ostatecznym
Słowie swego Objawienia Bóg dał się poznać w sposób najpełniejszy:
powiedział ludzkości kim jest. To ostateczne samoobjawienie się Boga
jest podstawowym motywem, dla którego Kościół ´jest misyjny ze swej
natury´. Nie może on nie głosić Ewangelii, czyli pełni prawdy, jaką
Bóg dał nam poznać o samym sobie".11 Tylko więc objawienie Jezusa
Chrystusa wprowadza "w naszą historię prawdę uniwersalną i ostateczną,
która pobudza ludzki umysł, by nigdy się nie zatrzymywał".12
6. Sprzeciwia się więc wierze Kościoła teza o
ograniczonym, niekompletnym i niedoskonałym charakterze objawienia
Jezusa Chrystusa, które rzekomo znajduje uzupełnienie w objawieniu
zawartym w innych religiach. Najgłębszym uzasadnieniem tej tezy miałby
być fakt, że prawda o Bogu nie może jakoby zostać pojęta i wyrażona
w swej całości i pełni przez żadną historyczną religię, a więc także
przez chrześcijaństwo, a nawet przez Jezusa Chrystusa.
Ten pogląd sprzeciwia się radykalnie dotychczasowym twierdzeniom
wiary, według których w Jezusie Chrystusie dokonało się pełne i ostateczne
objawienie zbawczej tajemnicy Boga. Dlatego słowa, czyny i całe historyczne
wydarzenie Jezusa, chociaż są ograniczone jako rzeczywistość ludzka,
mają jednak jako podmiot Osobę Bożą wcielonego Słowa, "prawdziwego
Boga i prawdziwego człowieka",13 a zatem zawierają w sobie ostateczne
i pełne objawienie zbawczych dróg Boga, aczkolwiek głębia tajemnicy
Bożej sama w sobie pozostaje transcendentna i niewyczerpana. Prawda
o Bogu nie zostaje przekreślona ani uszczuplona przez to, że jest
wypowiedziana ludzkim językiem. Przeciwnie, pozostaje jedyna, pełna
i całkowita, ponieważ Ten, który mówi i działa, jest wcielonym Synem
Bożym. Dlatego wiara domaga się wyznania, że Słowo, które stało się
ciałem, w całej swej tajemnicy, która dokonuje się od wcielenia do
uwielbienia, jest rzeczywistym - choć pośrednim - źródłem i dopełnieniem
wszelkiego zbawczego objawienia się Boga ludzkości,14 oraz że Duch
Święty, będący Duchem Chrystusa, nauczy apostołów "całej prawdy" (J 16, 13), a przez nich cały Kościół wszystkich czasów.
CDN.
PRZYPISY
1Sobór Konstantynopolitański I, Symbol Konstantynopolitański:
DS 150.
2 Por. Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris missio,
1: AAS 83 (1991) 249-340.
3 Por. Sobór Watykański II, Dekret o działalności
misyjnej Kościoła Ad gentes; Deklaracja o stosunku Kościoła do religii
niechrześcijańskich Nostra aetate; także: Paweł VI, Adhortacja Evangelii
nuntiandi: AAS 68 (1976) 5-76; Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris
missio.
4 Sobór Watykański II, Deklaracja o stosunku Kościoła
do religii niechrześcijańskich Nostra aetate, 2.
5 Papieska Rada ds. Dialogu Międzyreligijnego i Kongregacja
ds. Ewangelizacji Narodów, Instrukcja Dialogo e annuncio, 29: AAS
84 (1992) 414-446; por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska
o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 22.
6 Por. Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris missio,
55.
7 Papieska Rada ds. Dialogu Międzyreligijnego i Kongregacja
ds. Ewangelizacji Narodów, Instrukcja Dialogo e annuncio, 9.
8 Por. Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio, 5:
AAS 91 (1999) 5-88.
9 Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o
Objawieniu Bożym Dei verbum, 2.
10 Tamże, 4.
11 Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris missio, 5.
12 Jan Paweł II, Encykllika Fides et ratio, 14.
13 Sobór Chalcedoński, Symbol Chalcedoński: DS 301.
Por. św. Atanazy Aleksandryjski, De Incarnatione, 54, 3: SC 199,
458.
14 Por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna
o Objawieniu Bożym Dei verbum, 4.
Pomóż w rozwoju naszego portalu